Vaşinqtonda imzalanmış tarixi razılaşmalardan artıq bir həftədən çox vaxt keçsə də, Zəngəzur dəhlizinin Ermənistan ərazisinə düşən hissəsinin uzunmüddətli icarəyə ABŞ şirkətinə verilməsi ilə bağlı müzakirələr səngimək bilmir. Ən çox mübahisə doğuran məqam isə İrəvanın götürdüyü öhdəlikləri tam şəkildə icra edib-etməyəcəyi ilə bağlıdır. Formal olaraq Ermənistan Azərbaycanın qərb bölgələrindən Naxçıvana maneəsiz tranzitə razılıq verib, lakin sənəddə vurğulanır ki, bu proses Ermənistanın suverenliyi və milli qanunvericiliyi çərçivəsində həyata keçiriləcək.

Beləliklə, hüquqi baxımdan Ermənistan marşrutu açmağı öhdəsinə götürsə də, siyasi praktikada bu qərarın icrası bir çox amillərdən asılı olacaq. İndiki hakimiyyət üçün kommunikasiyaların açılması nəqliyyat blokadasından çıxmaq, Qərb investisiyalarını — xüsusilə ABŞ və Avropa dəstəyini cəlb etmək üçün yeganə şansdır. ABŞ-ın prosesdə iştirakı İrəvana əlavə “sığorta” verir: hökumət bunu Bakıya güzəşt kimi deyil, beynəlxalq çətir altında strateji layihə kimi təqdim edə bilər.

Gündəm24.az xəbər verir ki, əks halda öhdəliklərin gecikdirilməsi və ya yerinə yetirilməməsi Ermənistanın Vaşinqton və Brüssel ilə münasibətlərinə ciddi zərbə vuracaq. Daxildə isə vəziyyət kifayət qədər kövrəkdir: müxalifət hər cür “dəhliz” təşəbbüsünü dövlətçiliyə təhlükə kimi qələmə verir və bu mövzudan kütləvi etirazları alovlandırmaq üçün istifadə edə bilər. Paralel olaraq İran və Rusiya da təzyiq amili kimi qalır. Tehran marşrutu öz tranzit imkanlarının məhdudlaşdırılması kimi qəbul edir, Moskva isə vasitəçi rolunu itirdiyi üçün prosesi ləngitmək niyyətindədir.

Beləliklə, Erevanda razılaşmaların formal icrası ehtimalı yüksəkdir. Lakin daxili müqavimət və xarici təzyiqlər səbəbindən proses bürokratik süründürməçilik, prosedur uzantıları və dövri böhranlarla müşayiət oluna bilər. Layihənin tam miqyasda reallaşması isə yalnız ABŞ və Aİ-nin iqtisadi və siyasi zəmanətləri ilə mümkündür. Əks halda “Tramp dəhlizi” uzunmüddətli “dondurulmuş tikinti”yə çevrilə bilər.

Bakı üçün TRIPP layihəsi Türkiyə ilə birbaşa bağlantı, İran üzərindən keçən marşrutun əhəmiyyətini azaltmaq və Xəzər–Avropa xəttində başlıca tranzit qovşağı statusunu möhkəmləndirmək deməkdir. Ermənistan üçün isə bu, həm nəqliyyat blokadasından çıxış və infrastruktur sərmayələri, həm də daxildə suverenlik mübahisələri ilə müşayiət olunan siyasi gərginlikdir.

Nəticə etibarilə, yaxın illər layihənin taleyini müəyyən edəcək. ABŞ-ın iştirakı Ermənistan üçün Qərbə inteqrasiya, Azərbaycan üçün isə iqtisadi və strateji üstünlüklərin möhkəmlənməsi anlamına gəlir. Lakin İran və Rusiyanın müqaviməti fonunda dəhlizin tam reallaşması hələ də açıq sual olaraq qalır.

Səmra İSMAYIL,
Gündəm24.az

Oxunub: 36