İranın Zəngəzur dəhlizinə ABŞ hərbi qüvvələrinin nəzarət edəcəyi barədə narahatlığı nə qədər realdır? Bu narahatlıqlar region üçün hansı risklər doğura bilər?

Bu suallara Gündəm24.az-a şərhində siyasi ekspert Əli Zülfüqaroğlu aydınlıq gətirib.

Onun sözlərinə görə, İran müxtəlif bəhanələrlə Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı manipulyasiya etməklə məşğuldur. Əslində proses artıq geri dönüşü olmayan bir mərhələyə qədəm qoyub. Belə ki, İran istəsə də Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı hər hansı maneə törədə bilməz. Çünki İran indiyə qədər dəhlizin açılmasına qarşı tam gücü ilə çalışırdı və eyni zamanda Rusiya da Ermənistana bununla bağlı təzyiq edirdi. Bu proses tam olaraq İranın istədiyi kimi gedirdi.

Lakin Azərbaycan bəyan etdi ki, digər ərazilərindən Naxçıvana maneəsiz gedişin təşkili üçün alternativ variantlar üzərində işləyir. Həqiqətən də belə oldu və Vaşinqtonda bu problem öz həllini tapdı. Bundan sonra İranın Azərbaycana qarşı təzyiq etmək üçün heç bir imkan və arqumenti qalmadı. Çünki Zəngəzur dəhlizi məsələsində ABŞ-ı öz ərazisinə dəvət edən məhz Ermənistandır. Halbuki İran uzun illər boyu işğalçı Ermənistana tam gücü ilə dəstək verib.



Əli Zülfüqaroğlu

Məhz Azərbaycan ərazilərinin işğaldan azad olunmaması Ermənistanın güclənməsi üçün İranın bütün vasitələrdən istifadə etməsinə şərait yaradıb. Nəticədə İranın bu siyasəti uğursuzluqla nəticələnib. İran dəfələrlə Azərbaycanı “qırmızı xətt” adı altında təhdid edib. Azərbaycanın digər ərazilərindən Naxçıvana maneəsiz gediş-gəlişin təmin olunmasını beynəlxalq hüquqa uyğun, ədalətli yanaşma kimi deyil, siyasi dəyişiklik, sərhəd dəyişikliyi kimi təqdim edərək bunun İranın maraqlarına zidd olduğunu bildirib.

İran praktiki olaraq dəhlizin açılmasına mane ola biləcək bir sıra addımlar atıb. Lakin Vaşinqtonda Azərbaycanla Ermənistan arasında imzalanan üçtərəfli bəyannamə ilə bu məsələ həll olunandan sonra İran Azərbaycana qarşı bütün arqumentlərini itirib. Buna görə də ilk öncə Ermənistana təzyiq göstərməyə başlaya bilər. Amma bu da nəticəsiz qalacaq, çünki proseslərin başında birbaşa ABŞ dayanır. İranın ABŞ-a qarşı təzyiq göstərmək potensialı yoxdur.

Yaxın Şərqdə mövqelərini itirdikdən və sərhədlərinə yaxınlaşan təhdidlərdən sonra İranda islahatçı qanad güclənməyə başlayıb. Bu qanadlar indiyədək mühafizəkar, xüsusilə də Sepah daxilində hökm edən qrupların ölkəni iflasa apardığını təsdiqləyib. Beləliklə, İranın islahatlara getməkdən və daxili siyasətini dəyişməkdən başqa yolu qalmır. Xüsusilə də qonşu ölkələrlə münasibətləri normallaşdırmaq zəruridir.

Prezident Məsud Pezeşkian daxili təzyiq və təhdidlərə baxmayaraq bu istiqamətdə addımlar atmağa çalışır. Ekspertin fikrincə, İran taleyi ilə bağlı həlledici bir mərhələyə qədəm qoyur. İsrail təhdidləri fonunda İranın gələcəyi birbaşa ABŞ-dan asılıdır. Buna görə də İranın ABŞ-ın bölgədəki maraqlarına qarşı çıxmaq şansı yoxdur. Yəni İranın bu açıqlamalarının heç bir məntiqi əsası mövcud deyil.

İran düşünür ki, İsrail təhdidləri ABŞ-la münasibətlərinə zərbə vurur. Buna görə də Tehran Vaşinqtonla konkret nəticəyə gəlməli olduğunu anlayır. Ekspertin qənaətinə görə, İranın hər hansı dəyişiklik etmək potensialı yoxdur. Əks halda, bu, onun bölgələrinə ciddi zərbə vura bilər.

Əli Səfərli,
Gundem24.az

Oxunub: 83